Bireyin, dili sözlü veya yazılı anlamak ve kullanabilmek için sahip olması gerekli olan bilgi alma süreçlerinin en az birinde ya da birkaçında ortaya çıkan ve okuma, yazma, heceleme, konuşma, dinleme, dikkatini toplama ve sayısal işlemleri yapamama güçlüğü sebebiyle özel eğitim ve destek eğitim hizmetine ihtiyaç duyması durumudur .
(MEB, 2006).
Öğrenmeyi özetle bilginin edinilmesi şeklinde açıklarsak, bireyin bilgi edinme esnasında yaşadığı zorluklardan dolayı meydana gelen problemleri de öğrenmede yaşanan güçlükler şeklinde yorumlayabiliriz .Öğrenme güçlüğü problemi ile karşı karşıya kalan öğrencilerin genellikle akademik başarıları da düşük olmaktadır.
Bu kişiler özellikle çevrelerinde pek çok alanda yetersiz olarak görülmektedirler. Akademik başarısızlıklarının yanında, kendilerini diğer beceriler açısından da başarısız gibi düşündükleri için tüm olumsuz durumları genellemektedirler. Bu genelleme, öğrenmede problem yaşayan bireylerin benlik saygılarının düşük olmasına sebep olmaktadır.
ABD Ulusal Öğrenme Bozukluğu Kurulu tarafından yapılmış olan bir diğer tanıma göre, öğrenme bozukluğu genel bir kavramdır ve okuma, yazma, dinleme, konuşma, matematik alanlarında bireyin becerilerinin geliştirilmesinde, bu kazanılan becerilerin uygulanmasında önemli boyutlarda meydana gelen bozukluklar olarak tanımlanmıştır.
Öğrenme güçlüğü, normal zekâya ya da normal üstü bir zekâ seviyesine sahip olan herhangi bir psikolojik problemi, beyin temelli bir patolojisi ve duyusal açıdan bir eksiklik yaşamayan; okuma, konuşma, yazma, dinleme, akıl yürütme ve matematik becerilerinin edinilmesinde, uygulanmasında büyük miktarda güçlük çeken, diğer yandan bireyin kendini idare etmesi, sosyal algısında, çevresiyle etkileşimde sorunlar yaşayan, herkesin aldığı eğitimi almasına rağmen akranlarına, yaşına ve zekâ seviyesine uygun olarak belli bir başarı gösteremeyen bireylerde görülen durumlardır (Siegel, 2005). (Hammill, 1990)
Amerikan Psikiyatri Birliği’nin sınıflandırmasına göre öğrenme güçlükleri şu şekilde sınıflandırılmıştır: • “Okuma güçlüğü,” • “Matematik güçlüğü, “ • “Yazılı anlatım güçlüğü, • “Başka türlü adlandırılamayan öğrenme güçlüğü.”
Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin Özellikleri
Smith (2004), öğrenme güçlüğü problemi olan bireylerin akademik alanlardaki özelliklerini ise şu şekilde sıralamaktadır:
• Genelleme esnasında eksiklikler,
• Eğitim açısından yapılan müdahalelere karşı çıkma,
• Problem çözme becerisinde yetersizlik,
• Öğrenmeye karşı isteksiz olmak,
• Bilgi işlemleme becerilerinde yetersiz olmak,
• Akademik alanlarda tutarsızlık göstermek (Bazı derslerde çok başarılıyken bazılarında başarısız olma)
Özel Öğrenme Güçlüğünde Belirgin Davranışlar
Her birey birbirinden farklıdır. Öğrenme güçlüğü olan bireylerin kendine özgü davranışları bulunmaktadır. Bu probleme sahip bireylerde görülmekte olan ortak özellikler; çalışma becerilerini kullanmadaki yetersizlikleri, sosyal algıdaki problemleri, dikkat eksiklikleri ve uzun-kısa süreli bellek problemleridir.
Korkmazlar (1999), öğrenme güçlüğü problemine sahip olan bireylerde en fazla gözlemlenen bazı ortak özellikleri şu şekilde sıralamıştır:
Bireylerin dikkat zamanları oldukça kısadır, dikkatleri çabuk dağılabilir.
Görsel algılamada zorluk çekerler, sembolleri ayırt ederken zorlanırlar.
Belirli harfleri karıştırabilirler (b-d-p).
Genellikle dağınıktırlar ve zaman yönetiminde oldukça sıkıntı çekerler.
Yön algıları yetersizdir, sağı-solu ayırt edemezler.
Zaman kavramlarını öğrenirken zorlanırlar.
Akranlarıyla iletişimde sorun yaşarlar.
Neden Okuma Güçlüğü Konusunu Seçtim, Nasıl Karar Verdim?
Her pazartesi günü olduğu gibi yine bir sabah erkenden stajımı yapmak üzere uygulama okulum olan Atatürk Ortaokulu’na gittim. Dersimiz Türkçe olduğu için kitaptan açmış olduğum okuma metnini rastgele seçtiğim birkaç öğrencilerden okumalarını istedim.
Okuma sırası 5. sınıflardan (A.S) adlı öğrenciye geldiğinde öğrencinin ilk başta okumayı redderek agresif tavırlar sergiledi ancak ona acelemiz olmadığını, istediği,rahat edebildiği şekilde okuyabileceğini söyledikten sonra öğrencinin ;okuma esnasında sık okuma hataları yapması, metinleri akıcı bir şekilde okuyamaması, heceleri birleştirmede problem yaşaması gibi sorunlar yaşadığını fark ettim.
Metni okurken sanki her an birisi bişey diyecekmiş gibi tedirginliği onu akranlarından oldukça uzaklaştırmış, öyle ki tenefüslerde bile arkadaşlarıyla değil de evinden getirdiği oyuncağıyla oynamasına sebep olmuştu.
Böyle özel bir durumu olan beşinci sınıf öğrencisinin okuma becerilerindeki eksikliklerin fazla olması ve öğrencinin bütün akademik, sosyal hayatını etkileyecek olan bu beceriden yoksun olmasına kayıtsız kalmak istemeyerek (A.S)’yi gözlemlemeye ve elimden geldiğince bu durumunu iyileştirmeye karar verdim.
İlk olarak sınıf öğretmeniyle konuşarak öğrencinin bu durumuna karşı nasıl bir yöntem izlediğini sordum fakat öğretmeninden gelen cevap aynen şu şekildeydi:
“(A.S) sadece bu derste değil, tüm derslerde aynı şekilde. Kendini sürekli her şeyden herkesten soyutluyor. Bu sebeple onunla ilgilenmemiz zorlaşıyor. Arada bir okulun rehberlik servisinden çağrılıyor o kadar.” Şeklinde oldu ve bu da olaya bir an önce müdahale edilmesi gerektiğini gösterdi.
Bu öğrencinin sınıfıyla haftada sadece 2 saatlik bir dersim olmasına rağmen, teneffüslerde, kantinde, okul bahçesinde kısacası onun olduğu her yerde olabilmeye özen gösterdim. Herkes teneffüste arkadaşlarıyla oynarken onun elinden düşürmediği ve belli ki çok sevdiği mavi oyuncağı üzerinden onunla yaklaşmaya çalıştım.
Ona oyuncağının adını sorduğumda başta cevap vermeye çekindi. “Biliyor musun, benim en sevdiğim renk de mavi, bir de robotları çok severim. Hani böyle konuşmaları, hareketleri falan yavaş yavaş oluyor ya, işte o gerçekten çok hoşuma gidiyor.” diyince dikkatini tamemen kendi üzerime çekmeyi başardım. Heceleyerek de olsa birkaç cümle kurdu. “Nasıl yani, yavaş konuşmaları komik değil mi? Gülmüyor musun onlar konuşurken?”dedi.
Bunun gayet doğal olduğunu, ortada komik bir durumun olmadığını uygun bir dille açıkladıktan sonra bir sonraki haftalarda okuma derslerinde okumaya daha hevesli olduğunu, okumayı bitirmesini sabırla beklediğimi bildiği ve bittiğinde Aferin!, Bravoo!, Alkış! gibi olumlu geri dönütler verdiğim için onun güvenini kazandım.
Tam 7 haftalık bir gözlem sonunda ilk hafta ve son hafta arasındaki fark dağlar kadar büyüdü. Teneffüslerde konuşmak için artık o benim yanıma geliyor ve derslerde de kalan parmak arasında onun da parmağı hiç eksik olmuyor. 🙂 🙂
Okuyarak Öğrenemenin Hayatımızdaki Önemi
Okuma, bireyin hayatı boyunca sürekli kullandığı öğretici ve eğlendirici bir araçtır.
Toplumumuzda birçok görsel-işitsel tekniklerin kullanılmasına rağmen okuma günümüzde de en eski bilgi edinme araçlarından biri olarak varlığını devam ettirmektedir.
Uzmanlar sadece günümüzde değil gelecekte de bilgiye ulaşmada ve bilgiyi öğrenmede en etkili araç olarak okumanın kullanılacağını belirtmektedirler. İnsan çocukluk yıllarında, günlük yaşamında, tüm hayatı boyunca okuma becerisine ihtiyaç duymaktadır.
Bireyin en önemli becerilerinden olan okuma becerisi eğitim hayatı boyunca kullanacakları, yaşamı boyunca da kendilerini sürekli geliştirecekleri becerilerinin başında yer almaktadır.
Okuma becerileri sadece Türkçe öğretimi dersinde değil diğer branşlarda da ayrıca önem taşımaktadır. Çünkü okuma becerisine sahip olmayan bireylerin akademik hayatlarında da başarısız olacakları bilinmektedir (Sidekli, 2005).
Özel Öğrenme Güçlüğü Çekenlerin Okumada Karşılaşılaştıkları Sorunlar
Özel öğrenme güçlüğü yaşayan öğrencilerin okumada yaşadığı problemler tüm akademik alanlarda öğrenciye bir engel teşkil etmektedir.
Öğrencinin okumadaki başarısızlığı; okula gitme isteği üzerinde, akranlarıyla iletişiminde ve topluma faydalı bir birey kazandırılmasında olumsuz bir rol oynamaktadır.
Öğrencinin motivasyonunun düşmesi ve okumadaki isteksizliğin artması bunun yanında gelen okuldan uzaklaşma, akranları tarafından dışlanma, eğitimci tarafından anlaşılmama gibi durumlarla başa çıkmaya çalışan öğrencinin, kendi başına okuma becerilerini geliştiremediği durumlar olmaktadır.
Peki Bu Sorunlarla Başa Çıkmanın Yolları Nelerdir?
Özel öğrenme güçlüğüyle baş etmenin en etkili yolu eğitimdir. İleri zamanlardaki tüm akademik yaşantısını etkileyecek olan bu eğitime erken zamanda başlanılması oldukça önemlidir. Genel sınıf seviyesinde bu eğitim işe yararken özel öğrenme güçlüğü yaşayan öğrencilerde bu eğitimin yanında hece yöntemi de tercih edilebilir.
Hece yönteminin uygulama süresi uzun olduğu ve oldukça tekrar gerektirdiği için genellikle öğretmenler tarafından tercih edilmeyebilir. Ancak özel öğrenme güçlüğü olan öğrencilerde bir konuyu veya heceyi öğrenirken bol tekrar çalışması yapmak oldukça etkili bir yoldur.
Akranlarının bir veya iki denemesinde okuyabildiği sesi özel öğrenme güçlüğü yaşayan öğrenci beş veya altıncı denemesinde okuyabilir.
Hece yöntemi temelli bir okuma eğitimi ile hem özel öğrenme güçlüğü yaşayan öğrenciler üzerindeki etkisini tespit edebilmek hem de öğrencinin okuma becerilerini geliştirmek açısından bu okuma yöntemi seçimi oldukça önemlidir.
Okuma becerisinin önemi yadsınamayacak bir gerçektir. Bireyin tüm akademik hayatını etkileyecek olan bu beceri özellikle tanısı konulmuş bir öğrenci için oldukça zorlayıcı bir durumdur. Okuma becerilerindeki gerilik öğrencinin tamamen kendini okuldan, akranlarından, ailesinden ve toplumdan uzaklaşması ihtimalini arttırmaktadır.
Toparlayacak olursak…
Bu bloğumda özel öğrenme güçlüğü olan bir ortaokul beşinci sınıf öğrencisinin okuma performansının ne durumda olduğu ve nasıl etkinliklerle geliştirilebileceği ile ilgili gözlemlerimden elde edilen sonuçları incelediğimde;
• Öğrencinin mevcut okuma düzeyi belirlenip; öğrencinin öğrenim düzeyine uygun bireyselleştirilmiş bir eğitim programı ile öğrencinin okuma performansının iyileştirilebildiği tespit edilmiştir.
• Hece yöntemi temel alınarak hazırlanan çalışma sayfaları ile bol tekrar ve bol okuma yaptırılarak öğrencinin okuma performansında olumlu gelişmeler görülmüştür.
• Her ders kitabı bitiminden sonra yapılan genel tekrarlar ve ödevlerle öğrencinin okuma performansında olumlu gelişme görülmüştür.
• Harflerin hepsini bilen ancak hece birleştirmede ve akıcı okumada problem yaşayan öğrencinin, heceleri bol tekrar etmesi ve sürekli yeni heceler öğrenmesiyle kelime haznesinin genişlemesi, okuma performansını olumlu etkilediği görülmüştür.
• Her ders başında araştırmacının öğrenciyi yüreklendirmesi, yapacağına inandırması sayesinde öğrencinin isteğinin arttığı ve okuma performansında olumlu gelişmeler olduğu görülmüştür.
• Hece yöntemi temelli okuma yönteminin bol tekrar ve bol okuma gerektirmesinden kaynaklı öğrencide bunalma, sıkılma görüldüğü zaman, öğrencinin dikkatini çekecek keyif veren etkinliklerle öğrenime sıkmadan devam ettirilerek okuma performansı geliştirilmiştir.
Bir öneri vermek gerekirse..
Özel öğrenme güçlüğü olan öğrenciler hakkında mutlaka aile ve sınıf öğretmenleri bilgi sahibi olmalıdırlar. Erken tanı ile farkına varılmayan bir öğrenci akademik anlamda çoğunlukla başarısız olabilir, okumaya ve okula isteği azalabilmektedir. Bu sebeple özel öğrenme güçlüğü, okuma güçlüğü ve disleksi hakkında aileler ve eğitimciler destek eğitimlerle bilinçlendirilmelidirler.
Unutmayalım ki hayattaki en büyük mucize küçükken iyi bir öğretmene rastlamaktır. Öğrencilerimizin mucizeleri olmak için bir an önce yola koyulalım.
KAYNAKÇA
Görgün, B. & Melekoğlu, M. A. (2019). Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencilerin Akıcı Okuma ve Okuduğunu Anlama Becerilerini Geliştirmeye Yönelik Bir Okuma Destek Programının Geliştirilmesi . İlköğretim Online , , 698-713 . DOI: 10.17051/ilkonline.2019.562034
Metni okurken sanki her an birisi bişey diyecekmiş gibi tedirginliği onu akranlarından oldukça uzaklaştırmış, öyle ki tenefüslerde bile arkadaşlarıyla değil de evinden getirdiği oyuncağıyla oynamasına sebep olmuştu. 
“(A.S) sadece bu derste değil, tüm derslerde aynı şekilde. Kendini sürekli her şeyden herkesten soyutluyor. Bu sebeple onunla ilgilenmemiz zorlaşıyor. Arada bir okulun rehberlik servisinden çağrılıyor o kadar.” Şeklinde oldu ve bu da olaya bir an önce müdahale edilmesi gerektiğini gösterdi. 
Okuma, bireyin hayatı boyunca sürekli kullandığı öğretici ve eğlendirici bir araçtır. 
